Нова Македония недела, број 23614 | сабота 14.11.2015
Минатата седмица пишував за една политичка идеја, која, како ниедна друга на овие простори, со текот на времето и поради историските околности измутирала во своја опачина: тоа е идејата наречена „Македонија на Македонците“. Оваа парола прв ја промовира британскиот политичар Вилијам Гледстоун, предлагајќи можно решение за таканаречената „источна криза“, односно нерешеното прашање на последните отомански провинции во Европа: Македонија и Тракија. Според Гледстоун, жителите на Македонија имаат право на своја политичка самоопределба и своја држава, исто како што тоа право претходно го добиле Србите и Бугарите. Со една мала разлика: под „Срби“ и „Бугари“ тогаш се подразбирале припадниците на српскиот и бугарскиот народ, додека, пак, под „Македонци“ се подразбирале сите народи што живееле на територијата на Македонија. Но кога неколку децении подоцна, во текот на Втората светска војна и антифашистичкото народноослободително движење, оваа идеја ќе биде реактивирана, таа повеќе нема да се однесува на сите жители на Македонија, туку само на словенскиот народ што себеси се нарекува „македонски“, како и на териториите на кои тој народ живее. На оваа идеја, преформулирана од страна на македонските левичари, денес се повикуваат македонските десничари секојпат кога исцртуваат карти на обединета Македонија или, пак, воскликнуваат дека „Солун е наш“. Но што е навистина Македонија и кои навистина се Македонците?
Ако денешниот Македонец го прашате за историјата на неговиот народ, ќе добиете одговор дека Македонците (според она што нѐ учеа на училиште) се потомци на македонските Словени, односно (според новата алтернативна верзија на историјата) изданок на древната античка македонска раса. Понатаму, и едните и другите ќе се согласат дека Македонците на словенскиот свет му ја подариле писменоста, дека подоцна под царот Самуил оформиле свое царство, дека по битката на реката Марица потпаднале под османлиско ропство, дека во наредните векови изродиле јунаци од типот на Крале Марко и Карпош, кои им пружале отпор на Турците, дека во 19 век доживеале национално будење и преродба, за сите овие процеси конечно да кулминираат со создавањето на тајната револуционерна организација, која си дала задача да ја возобнови македонската држава. Вака приближно, во неколку реда, би изгледала историјата на „Гоцевата раса“, од Ацета до Гоцета.
Што е фалшиво во ваквата приказна? Навидум ништо. Арно ама, ѓаволот се крие во деталите.
Пред сѐ, Словените што ја населиле територијата на некогашната римска диоцеза Македонија никако не можеле себеси да се викаат македонски Словени – од проста причина што Македонија во времето на нивното населување не била онаму каде што била во времето на Римското Царство! Имено, соочени со словенската наезда, владетелите на римската наследничка Византија решиле линијата на одбраната да ја преселат на исток – па, според новата административна поделба, со името „Македонија“ ги нарекле низините на Тракија, додека, пак, териториите што Словените им ги одзеле ги викале „Склавиниаи“ (во слободен превод: словенски земји). Источно од овие „склавиниаи“ се населил централноазискиот номадски народ Болгари, кој во текот на наредните векови ќе се измеша со Словените. Каде точно во тој процес на мешање на расите завршувала словенската, а од каде почнувала татарско-туркменската крв, денес е тешко да се процени (исто како што и на денешните Англичани тешко можете да им одредите до каде се Англи, а од каде Саксонци или пак Нормани).
Точно е дека на овие територии подоцна ќе се развие словенската писменост, но не е точно дека неа ја развиле некакви етнички Македонци: светите браќа Кирил и Методиј биле Грци, а во историските списи нивните ученици се означени како Бугари – барем така вели „Житието на Климент Охридски“, составено од охридскиот владика Теофилакт. Како „самодржец блгарски“ (цитат од таканаречената „битолска плоча“, која денес се чува во Историскиот музеј во Битола) ќе биде запомнет и Јован Владислав, внук на Самуил, брсјачки кнез и воен заповедник на бугарската војска, кој ќе го узурпира бугарскиот трон и ќе ја преземе царската круна од легалните престолонаследници Борис Втори и Роман, за потоа да го прошири Првото Бугарско Царство сѐ до Дунав и Дрина. Оттаму и не е случајно што императорот Василиј Втори, кој ќе го порази Самуил во битката кај Беласица и ќе ја ослепи неговата војска, ќе го понесе називот „булгарооктонос“, односно „бугароубиец“.
Ако се согласиме дека историјата е наука, тогаш од историски аспект без никаква научна основа е тврдењето дека Македонците потпаднале под турско ропство по битката кај Марица. Имено, на реката Марица (која, инаку, се наоѓа на територијата на денешна Бугарија, а тогаш била во состав на средновековното Српско Кралство) се судриле војските на турскиот заповедник Лала Шахин-паша и српските феудалци, браќата Вукашин и Угљеша Мрњавчевиќ. Откако и татко му и чичко му ќе загинат во овој воен пораз, последен од лозата Мрњава (која, според записите на дубровечкиот историчар Мавро Орбин, водела потекло од Херцеговина) ќе преостане принцот Марко, господар на градот Прилеп – кој нема јуначки да го продолжи отпорот како што тоа е опеано во народните песни, туку ќе го загуби животот борејќи се како турски вазал во војската на султанот Бајазит. Нема ниту еден релевантен историски документ во кој било браќата Мрњавчевиќ, било принцот Марко, било нивната војска или, пак, нивните поданици се определувале како Македонци по етничка припадност. Тоа, се разбира, не значи дека тогашните прилепчани не се далечни предци на денешните прилепчани – тоа само значи дека тогашните прилепчани не се чувствувале како припадници на македонскиот етнос бидејќи таков етнос во тоа време едноставно немало.
Истото тоа можеме да го кажеме и за ајдучкиот арамбаша Карпош и неговите востаници, и за учесниците во Мариовската буна, и за последниот охридски архиепископ Арсениј, па и за фиктивните епски ликови какви што биле Калеш Анѓа, Болен Дојчин или, пак, сердарот Кузман Капидан – никаде, на ниту едно место, во ниту еден запис од тие времиња, нивната етничка припадност не била определена како македонска.
И ете така, во оваа кратка историска ревизија на општоприфатените лаги, дојдовме до 19 век, столетие во кое на македонскиот народ му се случила наводна национална преродба – или барем така велат нашите историски читанки.
Но дали навистина било онака како што пишува во читанките?
